Biegi na orientację: wyzwanie dla ciała i umysłu

1. Biegi na orientację – co to właściwie jest?

Bieg na orientację (w skrócie BnO) jest sztuką polegającą na takiej koordynacji ciała i umysłu, aby z pomocą mapy i kompasu jak najszybciej znaleźć w terenie drogę od startu do celu. Właśnie dlatego na najwyższym stopniu podium niekoniecznie staje ten, kto najszybciej biega. Na trasie (od startu do mety) należy zlokalizować i dotrzeć w określonej/zadanej kolejności do zaznaczonych na mapie punktów kontrolnych (PK). Trasę przebiegu między poszczególnymi punktami wybierasz sam. Gdzie w tym wszystkim wyzwanie? Musisz wykazać się nie tylko wytrzymałością i kondycją, ale też sprawnością umysłu.

2. Co sprawia, że BnO są takie fascynujące?

Biegi na orientację to niezwykle różnorodna dyscyplina sportu. Żaden bieg nie jest taki sam jak poprzedni i żadnego wyścigu nie da się zaplanować z wyprzedzeniem. Oprócz wysiłku fizycznego, potrzebna jest jeszcze sprawność umysłowa. Samodzielne planowanie i szukanie trasy przebiegu, a także smak sukcesu przy wbieganiu na kolejne PK, to wyzwanie i zarazem motywacja. Poza tym środowisko biegających na orientację jest bardzo rodzinne, ale jednocześnie otwarte na nowych członków.

3. Co dadzą klasycznemu biegaczowi biegi na orientację?

Przyniosą wiele korzyści. Nie tylko dla ciała, ale także dla umysłu. Bieg w terenie jest alternatywą dla ciągłego poruszania się po asfaltowych trasach. Powoduje wzrost wytrzymałości siłowej i zmniejsza podatność na skaleczenia. Biegając po miękkim podłożu leśnym i w dopasowanym do terenu tempie oraz rodzaju ruchu (bieg, marsz, wspinaczka, skakanie), bardziej chronisz stawy. Poprawia się również Twoja stabilność i elastyczność. Te umiejętności przydadzą Ci się na pewno podczas następnego maratonu. Także Twój umysł czerpie niemałe profity z tego niecodziennego rodzaju aktywności sportowej. Rozwijasz zdolność myślenia, zarówno logicznego, jak i abstrakcyjnego, zwiększasz szybkość reakcji, a także poprawiasz koordynację i zmysł równowagi.

4. Kto może biegać na orientację?

Każdy. W końcu w BnO chodzi o sportowe wykorzystanie podstawowej ludzkiej umiejętności. Poza tym zróżnicowane długości tras i sposoby organizacji zawodów sprawiają, że każdy zainteresowany (niezależnie od wieku i stopnia zaawansowania) znajdzie w tym sporcie coś dla siebie – od młodych do starych, od początkujących do profesjonalnych (najlepszych) atletów.

5. Biegi na orientację indywidualne czy drużynowe?

Oprócz konkurencji indywidualnych, na niektórych zawodach organizowane są biegi w drużynie. Sam bieg nie odbywa się jednak w grupie. Decydujące jest mądre taktycznie rozdzielenie członkom zespołu zadań po starcie: najlepszy w grupie biegacz troszczy się o znajdujące się najdalej od startu punkty kontrolne, a zawodnik z najlepszą orientacją w terenie przejmuje punkty najtrudniejsze.

6. Jaki sprzęt będzie Ci potrzebny?

To zależy od Twoich planów lub stopnia zaawansowania. Jeśli startujesz po raz pierwszy, wystarczy Ci normalna mapa turystyczna i wygodne buty. Jeśli chcesz wziąć udział w dwudniowych zawodach górskich, powinieneś wyposażyć się w kompas, specjalne wyżywienie i ultralekki namiot.

• Mapa. Najważniejszym sprzętem sportowym każdego biegacza jest mapa. Organizatorzy rozdają je zawodnikom przed startem. Mapa ta różni się od normalnej mapy topograficznej tym, że nie zawiera nieistotnych dla biegu informacji. Posiada za to ważne dla danego wyścigu wskazówki, np. „ciężka do przejścia ściana skalna”, „gąszcz”, „teren kamienisty”. Poza tym mapa do BnO zawiera również krótki opis każdego punktu kontrolnego, na podstawie którego zawodnik może ustalić, gdzie się w danym momencie znajduje.

• Kompas. Do wyboru masz dwa rodzaje kompasów. Kompas płytkowy (tzw. płytka) posiada przezroczystą powierzchnię i jest stosunkowo łatwy do trzymania w ręce. Dzięki temu, że igła magnetyczna umieszczona jest w przezroczystej płytce, biegacz może patrzeć przez kompas na mapę. „Płytkę” można nosić zawieszoną na szyi lub na przegubie ręki. Norrkompas (tzw. norka) jest zazwyczaj używany przez profesjonalnych biegaczy na zawodach międzynarodowych. Zakłada się go na kciuka. Ten rodzaj kompasu umożliwia trzymanie się podstawowej zasady BnO: „Kompas zawsze na mapie”.

• Buty i odzież. Początkującemu biegaczowi wystarczy normalny strój sportowy. Nogawki spodni i rękawy koszulek lub bluz powinny mieć jednak odpowiednią długość, aby chroniły przed pokrzywami, kolcami i kleszczami. Przydadzą się do tego solidne, najlepiej wodoodporne buty do biegów trailowych (w sprzedaży są nawet specjalnie wyprofilowane buty do biegów na orientację, które nadają się do biegania po trudnych do pokonania trasach) oraz getry chroniące kości piszczelowe.

• Karta identyfikacyjna „SPORTident”. To nic innego jak elektroniczny chip umieszczany na palcu i służący do rejestrowania, czy i kiedy sportowiec dobiega do kolejnych punktów kontrolnych. Oprócz elektronicznego systemu kontrolnego jest również kontrola mechaniczna. Zawodnik stempluje wtedy w każdym punkcie kontrolnym papierową kartę za pomocą specjalnego perforatora.

7. Jak trenować przed zawodami?

Na początek wystarczy Ci zwykła mapa turystyczna. Wybierz sobie punkt, do którego chcesz dotrzeć, i szukaj z pomocą mapy najlepszej drogi do niego. Jeśli masz ochotę, na kolejnych odcinkach trasy zastanów się, jak mógłbyś oszczędzić czas. Pomyśl, czy opłaca się biec skrótem, czy lepiej wybrać okrężną drogę, żeby bezpiecznie dotrzeć do celu. Jeśli chcesz trenować w lesie, pamiętaj, że lasy bukowe i świerkowe będą najbardziej odpowiednie - nie trzeba przedzierać się przez gęstwinę gałęzi.

8. Jakie są rodzaje tras w BnO?

W biegach na orientację długości tras nie są podawane w kilometrach, ale w jednostkach czasowych, które są przeciętnie potrzebne do ukończenia zawodów. Najczęściej spotykane "dystanse" BnO to:

• Sprint - czas trwania rywalizacji: ok. 15 minut
• Bieg średniodystansowy - czas trwania rywalizacji: ok. 30 minut
• Długi dystans – czas trwania rywalizacji: ok. 100 minut

9. Najlepsze imprezy dla biegających na orientację?

Początkującym na pierwszy raz polecamy wybór zawodów odbywających się w najbliższej okolicy. Poszukaj w internecie informacji o wyścigach organizowanych w pobliżu Twojego miejsca zamieszkania (np. na stronie orienteering.org.pl). Tak jak maraton, tak i biegi na orientację pozwalają łączyć dwie pasje: bieganie i podróże. Poniżej kilka informacji o pięciu najlepszych międzynarodowych zawodach w BnO.

• 24-godzinny bieg na orientację (Turyngia, Niemcy). Bieg sztafetowy. Każda drużyna składa się z 6 zawodników, którzy po kolei pokonują trasę wyścigu.

• Grand Prix „Polonia" (Polska). Największe międzynarodowe zawody w BnO organizowane w naszym kraju, które odbywają się co roku w innym polskim mieście.

• R’ADYS Mountain Maraton (Szwajcaria). Zawody, które odbywają się każdego lata w Alpach szwajcarskich, są próbą wytrzymałości dla dwuosobowych zespołów.

• Original Mountain Marathon (OMM) (Wielka Brytania). Klasyk, dawniej znany pod nazwą Karrimor International Mountain Marathon, w skrócie KIMM). Bieg, który uchodzi za pierwowzór dzisiejszych rajdów przygodowych.

• O-Ringen (Szwecja). Co roku, od 1965, w lipcu odbywa się największa impreza dla biegaczy na orientację – za każdym razem w innej części kraju. Przez 5 dni codziennie można startować w wyścigu. Każdy jest inny...

10. Gdzie szukać informacji o biegach na orientację?

orienteering.org.pl – strona internetowa Polskiego Związku Orientacji Sportowej. Znajdziesz na niej między innymi informacje, jak zacząć uprawiać sporty na orientację, mapy, kluby, treningi i zawody w Twojej okolicy, rankingi i wyniki organizowanych przez PZOS imprez

orienteering.org – strona internetowa Międzynarodowej Federacji Orientacji Sportowej (IOF). Znajdują się na niej wyczerpujące informacje dotyczące także innych dyscyplin orientacji sportowej, takich jak rowerowa jazda na orientację, narciarski bieg na orientację czy trail orienteering (jeden z wariantów biegów na orientację, umożliwiający rywalizację osób niepełnosprawnych ze zdrowymi). Poza tym strona zawiera także aktualne rankingi oraz kalendarz międzynarodowych zawodów.

RW 07-08/2010