Suplementy z glukozaminą i chondroityną - cudowny lek na ból kolan?

Kiedy spotyka się dwóch biegaczy, można się spokojnie założyć, że prędzej czy później rozmowa zejdzie na kolana. Że kiedy ból zaczyna dokuczać, a prędzej czy później dokucza każdemu, sięgamy po... no właśnie! Najczęściej po glukozaminę i/lub chondroitynę.

Przeprowadzona na runnersworld.com ankieta wykazała, że po przynajmniej jeden z tych suplementów sięgnęło chociaż raz, uwaga... 94,5% ankietowanych. Co więcej, 79,8% z nich przyznało, że suplementacja glukozaminą i/lub chondroityną przyniosła poprawę lub wręcz "bardzo dużą poprawę". Pogorszenie stanu zgłosiło mniej niż 1%. W świecie, w którym większość szans rozkłada się 50/50, taka skuteczność jest właściwie jak cud. A na cuda zawsze reagowałem sceptycznie.

Jednocześnie jednak widzę gruby plik relacji biegaczy, którzy wprost nie mogą się nachwalić cudownych właściwości glukozaminy. I jak tu zachować sceptycyzm? Co takiego jest w tych niepozornych tabletkach, że mają taką niespotykaną moc?

Ból kolan. Diagnoza warta Nobla

Zarówno glukozamina, jak i chondroityna występują w ciele człowieka naturalnie, jednak te substancje, które można znaleźć w tabletkach, są uzyskiwane w inny sposób. Glukozaminę pozyskuje się z chitynowych pancerzyków skorupiaków, a chondroitynę z chrząstki krów i rekinów. Obie substancje wchłaniają się niezbyt chętnie z jelita, ale obie cieszą się opinią cudownego lekarstwa wspomagającego odbudowę uszkodzonej tkanki chrzęstnej w stawach. Bo to właśnie stopniowe "wycieranie się" chrząstki jest najczęściej przyczyną dokuczającego nam bólu kolan, stanów zapalnych i artretyzmu.

Co zatem sprawia, że chrząstka się zużywa? "Gdybym potrafił odpowiedzieć na to pytanie, byłbym laureatem nagrody Nobla" - uśmiecha się dr Stephen Messier, reumatolog z Wake Forest University, który biega sześć dni w tygodniu i ukończył sześć maratonów. Przyczyną choroby zwyrodnieniowej może być uraz, na przykład na nartach czy podczas meczu piłki nożnej, ale może ją też wywołać przeciążenie stawu, zwłaszcza u osób na nie podatnych. Messier podkreśla, że nie ma badań, które jednoznacznie wskazywałyby, że bieganie sprzyja powstawaniu zwyrodnień stawów, nie ma też badań, które by to wykluczały.

Zobacz, jak dbać o swoje kolana: Zdrowe i silne kolana. Porady i ćwiczenia dla biegaczy

Czy glukozamina i chondroityna działają?

Problem polega na tym, że wszystkie dostępne badania są przekrojowe, a nie prospektywne, co oznacza, że przedstawiają tylko jedno ujęcie określonej grupy biegaczy w określonym czasie, nie pokazując, co by się działo, gdyby ktoś z badanych przestał biegać. W badaniu prospektywnym należałoby go porównać z tymi, którzy nie przestali. Mówiąc obrazowo: badania przekrojowe są jak zdjęcie, prospektywne - jak film.

Literatura medyczna wyraża się o glukozaminie z ostrożnym optymizmem, chociaż niektórzy autorzy zgłaszają zastrzeżenia co do obiektywności badań, na które powołują się producenci, wskazując, że wiele z nich (tzn. tych badań) zostało sfinansowanych przez firmy czerpiące zyski ze sprzedaży tej substancji. Zastrzeżenia dotyczą zwłaszcza badań europejskich, w Europie bowiem glukozamina jest sprzedawana nie tylko jako suplement, ale również jako lek.

Metaanaliza najdokładniejszych dostępnych badań, opublikowana w "The Archives of Internal Medicine", kończy się następującą konkluzją: "Wyniki wskazują na wysoką skuteczność we wszystkich badanych zastosowaniach, w tym również w zwężeniu światła szczeliny w stawie". Autorzy artykułu potwierdzają też skuteczność chondroityny i dodają, że obie substancje są całkowicie bezpieczne dla organizmu.

Navy Seals też bolą stawy

Badaniem, które zrobiło na mnie największe wrażenie i które zapamiętałem najlepiej, jest to, w którym udział wzięli członkowie elitarnej jednostki Navy Seals, czyli tzw. Komando Foki. Przeprowadzono je w 1999 roku, a uczestnicy badania, czyli żołnierze, byli wyraźnie młodsi (średnia wieku - 43 lata) niż przeciętny człowiek cierpiący na zwyrodnieniową chorobę stawów; a zatem można założyć, że stan ich kolan był porównywalny z kolanami biegaczy.

I rzeczywiście, jeden z autorów badania napisał: "Choroba zwyrodnieniowa stawów nie jest niczym niezwykłym u ludzi, których zawód wymaga takiej aktywności i naraża na tyle urazów". Komandosi z Navy Seals biorący udział w tym rzetelnie przeprowadzonym badaniu cierpieli już wcześniej na chorobę zwyrodnieniową.

Podzielono ich więc podczas eksperymentu na dwie grupy. Pierwsza przyjmowała preparat glukozaminy z chondroityną, a druga placebo. "Najważniejszym rezultatem jest złagodzenie bólu stawu kolanowego - piszą autorzy badania. - Objawy choroby zwyrodnieniowej uległy złagodzeniu zarówno w subiektywnej ocenie samych uczestników badania, jak i na podstawie badań lekarskich".

W połączeniu z pochwalnymi mailami od biegaczy, które leżą przede mną na biurku, stanowi to tak silną perswazję, że aż by się chciało iść, kupić i łykać.

Czy suplementy są bezpieczne?

Co nagle, to po diable, a pośpiech nie jest dobrym doradcą. Glukozamina to mimo wszystko nie jest cudowne lekarstwo, nie powinna być więc brana przez wszystkich biegaczy ani nawet przez wszystkich tych, których bolą kolana.

"Bieganie nie powoduje artretyzmu. Bieganie może co najwyżej nasilać jego objawy, a wiele osób biega dalej pomimo bólu - mówi dr Klaus Miler, ortopeda, który od czasu wypadku na macie zapaśniczej sam ma problem z kolanami. - Dalsze obciążanie kolan, gdy one błagają, żebyś przestał, jest po prostu niemądre" - dodaje.

Jeżeli ból pojawia się od czasu do czasu, z całą pewnością warto sięgnąć po glukozaminę. W Polsce preparaty z glukozaminą oraz mieszanki glukozaminy z chondroityną można kupić bez recepty nie tylko w aptekach, ale również w sklepach z odżywkami i suplementami. Wybieraj te sygnowane marką firmy, którą już znasz lub którą Ci ktoś polecił.

Pamiętaj, że efekty nie przyjdą natychmiast. Musisz poczekać dwa, trzy miesiące, by je zauważyć, więc nie zniechęcaj się już po tygodniu, jeśli ból nie przejdzie. Nie próbuj jednak traktować ich jak środków przeciwbólowych. Jeśli kolana Cię bolą, zrób sobie przerwę do czasu, aż nie przestaną. Bieganie mimo bólu może je trwale uszkodzić. A sprawne kolana to skarb. Choćby dlatego, że bez kolan nie da się biegać.

Fakty o glukozaminie i chondroitynie

1. Sugerowana dawka dobowa: 1500 mg

2. Zapytaj lekarza, czy możesz przyjmować glukozaminę, jeśli:

• jesteś w ciąży
• masz cukrzycę,
• przyjmujesz leki przeciwzakrzepowe

3. Glukozamina może powodować nieznaczne problemy ze strony układu pokarmowego - biegunkę lub wręcz przeciwnie, podniesienie poziomu cukru, cholesterolu i trójglicerydów. Badanie NIH Glucosamine/Chondroitin Arthritis Intervention Trail wykazało, że glukozamina z chondroityną są skuteczniejsze w przypadku silnego bólu. W przypadku łagodnych dolegliwości skuteczność była porównywalna z placebo.

Amby Burfoot

Legenda biegania masowego, zwycięzca Maratonu Bostońskiego w 1968 roku, przez wiele lat redaktor naczelny amerykańskiego wydania "Runner's World", a obecnie stały felietonista tego magazynu, autor licznych książek i artykułów o bieganiu. 

RW 05-06/2010